AQShda ta’lim: universitetga kirish, grant yutib olish va AQShga viza olish yo‘llari

"AQShda ta’lim: universitetga kirish, grant yutib olish va AQShga viza olish yo‘llari"

Bu haqda AQShning Jorjiya universiteti bitiruvchisi, xorijda ta’lim sohasi mutaxassisi Jasur Ziyautdinov o‘rtoqlashdi.

AQShda universitetga o‘qishga kirish ko‘pchilik uchun ushalmas orzu bo‘lib tuyulishi, viza olish esa imkonsiz vazifa bo‘lib ko‘rinishi mumkin. Ammo “Chet elda ta’lim” haqidagi navbatdagi materialimiz qahramoni Jasur Ziyautdinov o‘z maslahati bilan o‘rtoqlashdi. U 26 yoshda. 2020 yilda Xalqaro Vestminster universitetini muvaffaqiyatli tamomlagan. O‘sha yili u xorijda ta’lim sohasida konsalting agentligi - Worldwide Consultingga asos solgan. 2022-yilda u AQShning oltita yuridik maktabiga qabul qilindi va umumiy qiymati 170,506 AQSh dollari miqdorida grant yutib oldi. 2023-yilda u AQShning Jorjiya universiteti yuridik fakultetida magistratura darajasini muvaffaqiyatli tamomladi (LL.M). Hozirda u chet elda immigratsiya va ta’lim sohasida startap yaratish ustida faol ish olib bormoqda.

Jasur universitetga kirish, grant yutib olish va AQShga viza olish haqida ma’lumot bilan bo‘lishdi.

Nima uchun aynan AQSh?

AQShda o‘qishni tanlashdan oldin men Kanada va Angliya kabi boshqa ikki davlatni ham ko‘rib chiqdim. Har uchala davlatga tashrif buyurganimdan so‘ng, menga eng ko‘p yoqqan narsa - Qo‘shma Shtatlardagi iqlim va tabiiy landshaftning xilma-xilligi edi. Bundan tashqari, men AQShning Work and Travel dasturida ikki marta ishtirok etdim, bu menga mamlakat madaniyati, xalqi va an’analarini yaxshiroq tushunish imkonini berdi. AQShda 4000 dan ortiq universitetlar mavjud. Mening universitetim huquq sohasidagi TOP 20 ta universitetdan biri va mamlakatdagi birinchi davlat universiteti hisoblanadi. Shu sabablardan tashqari, men ushbu universitetni tanlashimga sabab professor va immigratsiya bo‘yicha advokat, ushbu sohada taniqli mutaxassis Terri Simmons aynan shu universitetda dars berardi.

AQShda o‘qishga kirish jarayoni

AQSh ta’lim muassasalariga qabul jarayoni o‘qish boshlanishidan bir yil oldin boshlanadi. Ko‘pgina nufuzli universitetlar talabalarni har yili kuzda qabul qilishadi, ariza topshirish muddati kuz/qish oylarida nihoyasiga yetadi. Boshqa holatlarda, universitetlar arizalarni uch xil turli mavsum: kuz, qish va bahorda qabul qiladi. Shuni ta’kidlash kerakki, talabalar uchun kamdan-kam hollarda mablag‘ ajratadigan va yil davomida talabalarni qabul qiladigan past darajadagi xususiy muassasalar mavjud, chunki u yerda o‘quv jarayoni yiliga to‘rt yoki uch marta boshlanishi mumkin.

Qo‘shma Shtatlardagi ta’lim dasturlari davomiyligi daraja va mutaxassislikka qarab farq qiladi. Bakalavr darajasi odatda to‘rt yil davom etadi, magistr darajasi bir yoki ikki yil, doktorlik darajasi to‘rt yildan sakkiz yilgacha davom etishi mumkin. Ba’zi mutaxassisliklar bo‘yicha bakalavr darajasini olgandan so‘ng darhol doktoranturaga kirish mumkin.

Huquq va tibbiyot kabi sohalarda o‘qish uzoqroq vaqtni talab qiladi. Misol uchun, bakalavriat darajasidan so‘ng shifokor bo‘lish uchun imtihon (MCAT) topshirish va tibbiyot maktabida to‘rt yil davomida o‘qish, so‘ngra mutaxassislikka qarab uch yildan etti yilgacha mahalliy shifoxonada amaliyot o‘tash kerak.

Huquqshunos bo‘lish uchun istalgan sohada bakalavr darajasini tamomlab, keyin mantiq va tilni bilish bo‘yicha LSAT imtihonini topshirishingiz kerak. Huquq maktabi odatda uch yil davom etadi. Ammo, agar siz boshqa davlatda huquq bo‘yicha bakalavr darajasini olgan bo‘lsangiz va bakalavr darajasini olganingizdan so‘ng huquqshunoslik litsenziyasini olish huquqiga ega bo‘lsangiz, bir yil ichida huquq bo‘yicha magistraturani tamomlab, Amerika Qo‘shma Shtatlarida advokatlik litsenziyasiga ega bo‘lishingiz mumkin.

Agar siz bakalavriat bosqichiga hujjat topshirayotgan bo‘lsangiz, turli universitetlarga hujjat topshirish imkonini beruvchi Common App ilovasi foydali vosita bo‘lishi mumkin. Ingliz tilini bilish darajasi kamida B2 bo‘lishi kerak (IELTS 6). Ko‘pgina universitetlar ingliz tilini bilishning isboti sifatida Duolingo/TOEFL sertifikatlarini ham qabul qilishadi.

Magistratura va doktoranturaga kirish uchun universitetlar odatda ingliz tilidan kamida 6,5 ​​(IELTS), baʼzan esa 7 ball talab qiladi. Ingliz tilini bilish nomzodlarni tanlashda muhim mezon hisoblanadi.

Universitetlar tomonidan tashkil etiladigan oflayn seminarlar va onlayn seminarlarda qatnashish ham kirish imkoniyatingizni oshirishi mumkin. Ko‘pgina universitetlar bunday tadbirlar ishtirokchilariga ariza to‘lovlaridan (application fee waiver) ozod bo‘lish imkoniyatini beradi.

Bakalavriat va magistraturaga taqdim etiladigan hujjatlar asosan bir xil:

Baholar bilan o‘rta maktab shahodatnomasi/ bakalavr darajasi diplomi

IELTS, TOEFL yoki Duolingo sertifikati

SAT/GRE/GMAT sertifikati

Motivatsiya xati

Rezyume

Tavsiya xatlari

Ko‘pgina universitetlar, shuningdek, diplomni baholatishni talab qiladi, uni naces.org kabi sertifikatlangan onlayn tashkilotlar orqali o‘rtacha 200 dollar evaziga baholatish mumkin.

Moliyalashtirish:

Universitetdan maksimal mablag‘ olish uchun siz ushbu universitetga hujjat topshirgan eng yaxshi nomzodlardan biri bo‘lishingiz kerak. Muayyan universitet, uning an’analari, qadriyatlari va madaniyati haqida iloji boricha ko‘proq ma’lumot olish muhimdir. Sizning rezyumeingiz va inshoingiz ushbu qadriyatlarga mos kelishi kerak. Har bir universitet uchun alohida insho yozish kerakligini unutmang. Hujjatlarni erta topshirish ham moliyalashtirish imkoniyatini oshiradi. Shu bilan birga, yaxshi akademik ko‘rsatkichlarga ega bo‘lish va IELTS/SAT/GMAT/GRE imtihonlarida yuqori ball olish muhim ahamiyatga ega. Bundan tashqari, siz akademik ko‘rsatkichlaringizdan tashqari sizni boshqa nomzodlardan ajratib turadigan xususiyatga ega bo‘lishingiz kerak. Bu loyihalarda ishtirok etish, ko‘ngillilik, amaliyot va boshqalar bo‘lishi mumkin. Siz faqatgina universitet tomonidan moliyalashtirishga ishonmasligingiz, balki tashqi moliyalashtirish manbalarini ham izlashingiz kerak.

AQShga viza olish jarayoni:

Universitetdan qabul qilinganlik haqidagi maktubingizni olganingizdan so‘ng, sizdan Qo‘shma Shtatlardagi o‘qish va yashashingizdan keyingi harajatlaringizni to‘lash uchun mablag‘ni tasdiqlovchi hujjat taqdim etishingiz talab qilinadi. Bu universitet sizga Amerika Qo‘shma Shtatlarida o‘qishning butun davri uchun talabalik maqomingizni tasdiqlovchi I-20 hujjatini berishi uchun zarur. Ushbu hujjatni olish uchun siz AQSh elchixonasida suhbatni rejalashtirishingiz va DS-160 shaklini to‘ldirishingiz kerak bo‘ladi. To‘ldirilgan ariza shaklini saqlash juda muhim, chunki u kelajakda viza olish uchun arizalarga kerak bo‘ladi. O‘zbekiston fuqarolariga odatda bir yillik viza beriladi. Elchixonada suhbatlashayotganda, viza xodimining savollariga halol va aniq javob berishingiz kerak. Muayyan universitet va mamlakatni tanlash sabablari, o‘qishni tugatgandan keyingi rejalaringiz va o‘qish uchun qanday pul to‘lashingiz haqida aniq bilish va iloji boricha ishonchli gapirish muhimdir. Agar boshqa mamlakatlarga viza olish tajribangiz bo‘lsa, viza olish imkoniyati ortadi. Shu bilan birga, ilgari AQSh vizasini berish rad etilishi yoki deportatsiya hozirgi vaqtda viza olish imkoniyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi

O‘qish va imtihonlar:

O‘qishimiz davomida ikkita asosiy fan bo‘lgan, qolganlarini qiziqishlarimga qarab o‘zim tanlash imkoniyati bor edi. Mavzular soni unchalik ko‘p bo‘lmasa-da, topshiriqlar soni yetarli edi. Amerikada talaba darsga tayyor holda kelishi kerak, ya’ni berilgan mavzu bo‘yicha kamida 30-40 sahifani oldindan o‘qib chiqishi kerak. Odatda har bir fan uchun bitta o‘qituvchi bo‘lib, dars ma’ruza va seminardan iborat. Talabalar va o‘qituvchi o‘rtasida faol munozaralar o‘tkazilishi, talabalar savollar berishi, professor o‘tilgan mavzu bo‘yicha talabalarga savol berishi mumkin. Dars davomida barcha talabalar o‘qituvchi aytgan hamma narsani faol ravishda qayd qiladilar. Ko‘pgina imtihonlar paytida o‘qituvchilar talabalarga konspektlarini olib kelishlariga ruxsat berishadi. Yuqori baholar olishim uchun hayotiy hiylalarimdan biri imtihonda o‘qituvchining ma’ruza paytida aytganlarini yozish edi. Amerikada hech kim sizning shpargalkalaringizni tekshirmaydi yoki imtihon paytida kuzatmaydi. Buning sababi, agar kimdir aldasa, avvalo o‘zini aldaganini tushunishadi. Siz nafaqat imtihon paytida, balki o‘qish davomida, har bir ma’ruza davomida ham baholanasiz. Qancha marta tayyorlanib kelganingiz, necha marta savol berganingiz, qo‘shimcha savollar bilan o‘qituvchiga necha marta murojaat qilganingiz va unga necha marta elektron pochta orqali xat yozganingiz hisobga olinadi. Bularning barchasi sizni talaba sifatida baholashda hisobga olinadi.

Amerika ta’lim tizimi talabalarning o‘qishlarida bir-biriga yordam berishlarini nazarda tutmaydi, aksincha, u har bir talabaning individual mas’uliyatiga asoslanadi. Talabalar bir-birlarini qo‘llab-quvvatlash o‘rniga, hatto ba’zan imtihonlarda ko‘chirishga harakat qilayotganlar haqida xabar berishlari mumkin. Buning sababi, talabalar bir-biriga nisbatan baholanadi. Agar barcha talabalar imtihonlarni xatosiz topshirgan bo‘lsalar ham, professor faqat ma’lum miqdordagi yuqori ball berishi mumkin. U eng yaxshilarning eng yaxshisini tanlashi kerak bo‘ladi.

Baholar ishga joylashishga katta ta’sir ko‘rsatadi. Bizning yuridik fakultetimizda kuchli yuridik firmalar universitetdan akademik ko‘rsatkichlar bo‘yicha eng yaxshi 10% talabalar ro‘yxatini so‘rashgan va bitiruvdan oldin ularga ish taklif qilishgan.

O‘qish paytida ishlash:

Chet ellik talaba o‘qish vaqtida 20 soatgacha ishlashi mumkin. Ish joyi kampusda bo‘lishi yoki universitet kampusdan tashqarida ishlashga ruxsat berishi kerak. Bizning talabalarimiz avtobus haydovchisi bo‘lib ishga joylashishlari va soatiga 15 dollar ishlab topishlari mumkin edi. Ko‘pgina talabalar oshxonalarda soatiga 12,5 dollarga ishlagan. Bu ishning afzalligi oshxonada bepul tushlik berilar edi. Magistratura talabalari va doktorantlar uchun universitet ularga dotsent, kutubxonachi yoki universitet boshqaruvidagi boshqa lavozimlarni taklif qilardi. Shuningdek, CPT dasturi ham mavjud bo‘lib, talaba o‘qish o‘rniga o‘z mutaxassisligi bo‘yicha amaliyot o‘tash imkoniyati ham mavjud.

Uy-joy

Universitet sizni o‘z yotoqxonasidagi turar joy bilan ta’minlashi mumkin. Universitetimizda magistr va doktorantlar asosan 600 dollarlik xonalarda yashashardi. Bakalavr talabalari ikki kishilik xonalarda yashashardi. Bunday uy-joy narxi ikki baravar arzon edi. Talabalar, shuningdek, talabalar shaharchasidan tashqarida mustaqil ravishda turar joy topish yoki sorority va fraternity kabi talabalar tashkilotlariga qarashli uyda yashash imkoniyatiga ega edi.

O‘qishdan keyin ishlash

Talabalarga o‘qishni tugatgandan keyin bir yil yoki uch yil qolish huquqi beriladi. Bu vaqt davri OPT (Optional Practice Training) deb ataladi. Fan, texnologiya, muhandislik va matematika (STEM) mutaxassisliklari OPTni 3 yilgacha uzaytirishi mumkin. O‘qishni tamomlagandan so‘ng talaba o‘z yo‘nalishi bo‘yicha ishlash uchun joy topishi kerak. Ish haqi to‘lanishi shart emas, lekin haftasiga kamida yigirma soat bo‘lishi kerak.

Ja’farxon Isaxonov

Oliygoh.uz ta’lim platformasi Bosh muharriri